IJzersterk erfgoed: zoektocht naar staal, gietijzer en smeedijzer
Een zoektocht naar rijksmonumenten waarin ijzer, staal, gietijzer of smeedijzer een belangrijke rol spelen. Deze data story gebruikt SPARQL-query’s om de verspreiding en toepassing van metalen in het erfgoed van Nederland zichtbaar te maken.
Wat u in deze data story vindt
- Een overzicht van rijksmonumenten met staal, ijzer of gietijzer
- Hun locatie, functie en categorie
- Interactieve kaarten en tabellen met SPARQL-query’s
- Een toelichting op methode en gebruikte datasets
Inhoud
Inleiding
Een collega met een platform over historische ijzerconstructies stelde een gerichte vraag: welke rijksmonumenten bevatten metaalsoorten als ijzer, staal of gietijzer?
Hij zoekt monumenten waarin een of meer van de volgende materialen voorkomen:
- ijzer
- gietijzer
- smeedijzer
- staal (inclusief cortenstaal en RVS)
- welijzer
Daarnaast wil hij weten:
- hoofdcategorie, subcategorie en functie
- locatiegegevens
Met deze gegevens kan hij vragen beantwoorden zoals:
Hoeveel stalen bruggen zijn er? Waar staan gietijzeren grafzerken? Welke fonteinen zijn van smeedijzer?
De resultaten verwerkt hij tot kennisitems voor zijn platform.
SPARQL‑query’s en de Rijksmonumentendataset
Om de vraag te beantwoorden schreven we SPARQL‑query’s op de linked‑data‑voorziening van de RCE. Daarmee zoeken we gericht naar monumenten waarin metalen als ijzer, gietijzer, smeedijzer, staal, cortenstaal of RVS voorkomen.
De dataset bevat per monument:
- materiaalomschrijving
- hoofdcategorie, subcategorie en functie
- locatiegegevens
Met de query’s verzamelen we snel en nauwkeurig de informatie die nodig is. Zo brengen we niet alleen de spreiding van metaaltoepassingen in beeld, maar ook hun rol in het erfgoed.
De uitkomsten gebruikt de collega om kennisitems te maken voor zijn platform over historische ijzerconstructies.
Voorbeeld beeldbank vermelding met ijzer
Een voorbeeld van een rijksmonument waarin ijzer wordt genoemd. In dit geval een vuurtoren bij De Cocksdorp. De weergave toont:
- het monumentnummer
- de functie
- de locatie
- gevonden termen rond ijzer en staal in de omschrijving
- een koppeling naar beeldmateriaal
Klik op de blauwe pijl om de originele SPARQL-query te bekijken en zelf aan te passen in de Linked Data Viewer.
Overzicht van alle rijksmonumenten met metaal ijzer
Met deze SPARQL‑query zoeken we in de Rijksmonumentendataset naar monumenten waarin specifieke metaaltermen voorkomen. Voor elk resultaat halen we op:
- omschrijving
- monumentnummer
- functie
- locatie
We voegen ook een korte samenvatting toe met functie, monumentnummer en de gevonden materialen. Zo ontstaat een bruikbaar overzicht van monumenten waarin metaal een rol speelt.
Zoektermen
- ijzer
- staal
- stalen
- welijzer
- smeedijzer
- rvs
- corten
- cortenstaal
- roestvast
- roestvrij
- ijzeren
- roest
Uitsluitingen
Termen die niets met materiaal te maken hebben:
- Corten (als persoons‑ of plaatsnaam)
- J.P. Corten
- Cortenbach
- Cortensstraat
- Huis Corten
De resultaten worden als tabel weergegeven. Deze indeling is geschikt voor export naar CSV of verdere analyse.
Tabel: Rijksmonumenten met materiaal ijzer
Deze tabel toont alle rijksmonumenten waarin materiaal als ijzer, gietijzer, smeedijzer, staal of RVS wordt genoemd, inclusief locatie, functie, gevonden begrippen en omschrijving.
Klik op de blauwe pijl om de originele SPARQL-query te bekijken en zelf aan te passen in de Linked Data Viewer.
Kaartweergave
Deze kaart toont rijksmonumenten waarin materiaal ijzer, gietijzer e.d. wordt genoemd, inclusief locatie, functie, gevonden begrippen en een samengevatte omschrijving. Klik op een marker voor details.
Klik op de blauwe pijl om de originele SPARQL-query te bekijken en zelf aan te passen in de Linked Data Viewer.
Methodeverantwoording
Voor deze data story is de dataset Cultureel Erfgoed Objecten (CHO) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geanalyseerd met SPARQL-query’s. De focus ligt op rijksmonumenten waarvan de materiaalomschrijvingen termen voor ijzer en staal bevatten.
Gebruikte datasets
- RCE CHO – Cultureel Erfgoed Objecten
- Graphs:
instanties-rce,puntenenowms
Hoe is de selectie gemaakt?
- Alleen objecten met
JuridischeStatus = Rijksmonumentzijn meegenomen. - Omschrijvingvelden zijn gefilterd op materiaaltermen zoals
ijzer,gietijzer,smeedijzer,staal(inclusiefcortenstaal) enRVS. - Uitsluitingen zijn toegepast op persoons- en plaatsnamen (zoals Corten als achternaam).
- Functie-, categorie- en locatiedata zijn toegevoegd via bestaande relaties in de dataset.
Wat zijn de beperkingen?
- Materiaaltermen komen niet altijd expliciet voor; aantallen kunnen daarom lager uitvallen dan in werkelijkheid.
- Niet alle monumenten beschikken over gedetailleerde functie- of locatievelden.
- De CHO-dataset verandert continu; resultaten vormen een momentopname ().
Literatuur
Deze sectie bevat verwijzingen naar publicaties en online bronnen die verband houden met dit onderzoek.
- Kennisbank
- Zoeken naar ijzer en staal in het Rijksmonumentenregister
Disclaimer
Lees de disclaimer
Let op
U kunt aan de in deze data story getoonde resultaten geen rechten ontlenen.
- Titel
- IJzersterk erfgoed: staal, gietijzer en smeedijzer in rijksmonumenten
- Beschrijving
- Deze data story gebruikt de CHO‑dataset van de RCE. Bewerking en samenstelling door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
- Publicerende organisatie
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
- Licentie
- Open Data Commons Attribution 1.0
- Datasets
- Data‑extract